ارتکاب سرقت در مبتلایان به اختلالات روانی

انسان موجودی اجتماعی است و سازگاری اجتماعی برای داشتن عملکرد متناسب و سالم ضروری بوده و از ملاکهای مهم بهداشت روانی محسوب می شود در هر اجتماعی از بایدها و نبایدها به صورت مقررات موازین و معبارهای ارزشی و بویژه قوانین، برای برقراری نظم اجتماعی وجود دارد و رفتار سازگارانه مستلزم هماهنگی با این معیارهاست.

صولا مراجع قانونگذاری در هر اجتماع مجموعه ای از رفتارهایی را که افراد ملزم به انجام آن یا اجتناب از آن هستند، به صورت قوانین مشخص می نمایند. همچنین در قالب قوانین کیفری ضمانت اجرایی و التزام افراد به تبعیت از قانون پیش بینی شده است، به طوری که تبعیت نکردن افراد از قوانین جرم محسوب می شود. در قوانین کیفری، جرم چنین تعریف شده است: «هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می شود» (ماده دوم قانون مجازات اسلامی، مصوب 1370،). سرقت (دزدی) ازجمله رفتارهایی است که فعل مجرمانه محسوب می شود و اقدام به چنین رفتاری مستوجب کیفر خواهد بود. جرم سرقت از رایج ترین جرایم ارتکابی بوسیله مجرمان است، به طوری که، طبق آمارها موجودی زندانیان کل کشور 18 درصد مجرمان کل کشور به جرم سرقت و ربودن مال غیر زندانی شده اند. (دفتر خدمات ماشینی سازمان زندانهای جمهوری اسلامی ایران، 1380) حال با این مقدمه این سؤال اساسی مطرح می شود که، در بین مبتلایان به اختلالات روانی که بهداشت روانی آنان مختل می گردد ابتلا به کدامیک ازاختلالات با ارتکاب به رفتارهای ناسازگارانه سرقت رابطه دارد؟

در بین اختلالات روانی مختلف سه تابلوی بالینی شامل: اختلال وابستگی به مواد مخدر، اختلال شخصیت ضد اجتماعی1 و اختلال جنون دزدی2، با ارتکاب به سرقت رابطه دارند، رفتار ناسازگارانه سرقت به طور رایج در بین مبتلایان به این سه اختلال دیده می شود.

 اختلال وابستگی به مواد مخدر و جرم سرقت

اختلال مواد، یکی از اختلالات روانی است که، شامل چهار دسته عمده: سوء مصرف مواد، وابستگی به مواد، ترک مواد و مسمومیت به مواد است.

اختلال وابستگی به مواد، تابلوی بالینی است که، برای افراد معتاد به کار برده می شود، که دارای الگویی ناسازگارانه از مصرف مواداند که به طور قابل توجهی عملکردهای شخص را تخریب می کند. نشانه های اصلی اختلال وابستگی به مواد شامل: ایجاد تحمل3 نیاز به ماده بیشتر برای رسیدن به حالت خوشایند حاصل از مصرف مواد در مصارف بعدی. ظهور علایم ترک - علایم جسمی مثل درد، تهوع، سرگیجه و … و علایم روانی مثل گیجی، بیقراری، افسردگی … در صورت مصرف نکردن ماده. و موفق نشدن در کناره گیری از ماده و کوشش های ناموفق برای ترک و تخریب جدی عملکرد های شغلی، اجتماعی و فردی است.

نتایج بررسی علی اصغر قربان حسینی در پژوهشی در این زمینه نشان می دهد که، بین اعتیاد یا وابستگی به مواد مخدر و جرایم، ارتباط بسیار بالایی وجود دارد. سرقت نخستین جرم معتادان است، به طوری که 81 درصد جرایم معتادان و جرایم مالی است و 60 درصد سارقان معتاد هستند.

گزارش گروه پزشکی دانشگاه جان هاپکینز ایالات متحده آمریکا، در سال 1971 نشان داد که، از دوازده هزار معتاد شهر بالتیمور سالانه چندین میلیون دلار اجناس مختلف را از مغازه دزدیده اند و پس از فروش آنها به ثلث قیمت، صرف استعمال مواد مخدر کرده اند. (به نقل از محمدی فرود، 1381)

البته نوع ماده ای که یک فرد بدان وابستگی دارد، در نوع جرم ارتکابی مؤثر است، به طوری که، افراد معتاد به تریاک و مشتقات آن از قبیل هروئین و مرفین بیشتر مرتکب جرایمی مثل سرقت، کلاهبرداری، خیانت در امانت، قاچاق و در زنان خودفروشی می شوند.

 در حالی که افرادی که حشیش مصرف می کنند در صورت افراط در مصرف، حالت تهاجم و پرخاشگری بروز نموده و منجر به ضرب و جرح و قتل می شوند یا ماده کوکائین، حالت هیجان به وجود می آورد و جرایم جنسی و منافی عفت، از اصلی ترین جرایم مرتبط با این ماده است. (محمدی فرود، 1379)

 اختلال شخصیت ضد اجتماعی و جرم سرقت

اختلال شخصیت ضد اجتماعی یکی از انواع اختلالات شخصیت است که مشخصه اصلی مبتلایان به آن، داشتن الگوی نافذ بی اعتنایی و تجاوز به حقوق دیگران است که، ازسن 15 سالگی شروع شده و دوام پیدا می کند.

فریبکاری، تکانشی بودن در رفتار، پرخاشگری، نبود احساس مسئولیت، فقدان احساس گناه و پشیمانی و بی توجهی به ایمنی خود و دیگران، ازجمله رفتارهای رایج این بیماران است.

افراد مبتلا به این اختلال اغلب فاقد احساس های معمولی اند و افرادی بی رحم، بدبین و آزارنده و بی ملاحظه نسبت به حقوق و احساس های دیگران هستند. دروغگویی، فرار از مدرسه و منزل، دزدی، نزاع، مصرف مواد مخدر، بی مبالاتی جنسی، بیرحمی نسبت به دیگران و بدرفتاری نسبت به همسر و فرزند، ازاتفاقات متداول در زندگی مبتلایان به این اختلال است.

مبتلایان به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، در واقع؛ بیشترین درگیری را با انواع جرایم دارند و در بین زندانیان سابقه دار بیشترین افراد را به خود اختصاص می دهند. همانطوری که اشاره شد ارتکاب سرقت به عنوان یکی از جرایم رایج در بین این افراد است.

جنون دزدی

جنون دزدی یکی از انواع اختلالات مواظبت تکانه است. این اختلال به طور خاص با عمل سرقت دزدی، رابطه دارد. خصوصیت اساسی جنون دزدی، ناتوانی مکرر شخص برای مقاومت در برابر تکانه دزدیدن اشیایی است که، برای مصرف شخصی، یا ارزش مادی مورد نیاز نیست به طوری که مبتلایان به دزدی معمولا توانایی خرید آنچه را که دزدیده اند دارند و دزدی آنان معمولا بدون طرح ریزی قبلی و مشارکت دیگری رخ می دهد. مبتلایان معمولا احساس تنش فرآیندی بلافاصله قبل از ارتکاب دزدی و احساس لذت و رضایت و رهایی هنگام ارتکاب دزدی دارند.

طبق گزارش کاپلان و سادوک جنون دزدی ظاهرا اختلالی نادر است و در حدود 5 درصد از افرادی هستند که به جرم سرقت از فروشگاهها دستگیر می شوند احتمالا این اختلال در بین زنان و سارقان از فروشگاه ها شایعتر است.